ARALIKTA MECLİS’E GELECEK
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar ‘emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesini’ dört gözle bekliyor. Bu kapsamda bakanlıklar ortasında oluşturulan komite hazırlıklarını neredeyse tamamladı. Aralık ayında ayrıntılar kamuoyu ile paylaşılacak. Düzenleme Meclis’te yasalaştıktan sonra milyonlarca bireye 2023 yılından itibaren emeklilik yolunun açılması bekleniyor.
4.5 MİLYON KİŞİYİ KAPSIYOR
EYT yasası için masada tek bir formülün yer aldığı tabir ediliyor. Buna nazaran; primi tamamlanan ve sigortalılık mühleti (kadınsa 20, erkekse 25 yıl) dolan herkesin emeklilik hakkı elde etmesi gündemde. EYT yasası kapsamında yaklaşık 4.5 milyon kişinin olduğu söz edilirken, yasa çıktığı birinci anda yaklaşık 1.5 milyon kişinin emeklilik hakkı elde edeceği öngörülüyor.
EN AZ 5000 GÜN GEREKECEK
Yasa öngörüldüğü haliyle çıkarsa en az 5000 gün prim gerekecek. Yaş kuralı dışında primini ve çalışma müddetini tamamlamayan yaklaşık 3 milyon kişi olduğu hesaplanıyor. Hem EYT düzenlemesi hem de olağan yollardan emekli olmak için eksik primi tamamlamanın farklı yolları bulunuyor. Bunun da en pratik yolu borçlanma. Stajdan sonra yahut sigortalı bir işe girdikten sonra doğum yapan anneler, askere gidenler, Bağkur’lu esnaf ve gurbetçiler borçlanma yapabiliyor.
YILBAŞINA KADAR DÜŞÜK MALİYETLİ
Borçlanma maliyeti açısından yılbaşına kadar olan müddet kritik. Zira borçlanma fiyatı, tavan fiyatı taban fiyata endeksli. Yılbaşında yüzde 50.5 artırım yapılan minimum fiyata temmuzda da yüzde 30’luk orta artırım yapılmıştı. Artık yeni yılda enflasyonun tesirini en aza indirecek kıymetli bir artırım daha yapılması bekleniyor.
Asgari Fiyat Tespit Komitesi aralık ayında bu artırımı belirlemek için toplanacak. Yeni minimum fiyat birçok ödeme hesabını etkiliyor. Bunlardan biri de Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ödenen primler. Yeni yıldan itibaren en düşük prim fiyatı taban fiyata yapılan artırım oranında artacak. Yeni tarife bilhassa prim eksiği bulunan ve bunu toplu ödemeyle (borçlanma deniyor) kapatmayı planlayanların maliyetini artıracak.
SİGORTA BAŞLANGICINI GERİ ÇEKTİĞİNDEN KRİTİK
Borçlanma müddetleri sigortalının prim gün sayısını artırırken birtakım durumlarda birinci kere sigortalı olunan tarihi dahi öne çekiyor. Bu üzere durumlarda 1 günlük fark 1 yıl erken emekli olmayı dahi sağlıyor. EYT kanunuyla borçlanmanın değeri daha çok artacak. Örneğin; askerlik borçlanması olağanda sigorta başlangıç tarihini öne çekmez, yalnızca prim gün sayısını artırır.
Ancak, askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan evvel yapmış bireyler askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri borçlanma yaptıkları gün kadar geri çekilir. Bir diğer deyişle 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olup EYT kapsamına girmeyen bir kişi askerlik borçlanması yaparsa EYT hakkından yararlanabilir. Burada askerlik mühleti ve 8 Eylül 1999’dan ne kadar sonra sigortalı olunduğu belirleyici oluyor.
GÜNLÜK ÖDENECEK EN DÜŞÜK MEBLAĞ: 69 LİRA
Borçlanmada hesap brüt taban fiyatın (6.471 lira) günlük fiyatına nazaran yapılıyor. Askerlik ve doğum borçlanmasında 1 günlük en düşük prim fiyatı günlük brüt taban fiyatın yüzde 32’si yani bugün prestijiyle 69 lira, yurtdışı borçlanmasında ise günlük minimum fiyatın yüzde 45’i yani 97 lira olarak uygulanıyor. Bu nedenle yeni taban fiyatın devreye gireceği yılbaşından evvel borçlanma yapanlar avantajlı olacak. Bu durum hem EYT’den yararlanacaklar için hem de daha sonra emekli olacaklar için geçerli.
18 AY ASKERLİKTE 37 BİN 272 LİRA
En çok borçlanmayı askerliğini er ve erbaş olarak yerine getirenlerle, yedek subay okuluna gidenler yapıyor. Prim eksiği olup bu yıl bitmeden 18 ay askerlik borçlanması yapanlar 37 bin 272 lira prim ödeyerek 540 günlük askerlik müddetlerini prim günlerine ekleyebilecek. Tıpkı kişi yeni yılda borçlanma yaptığında taban fiyat yüzde 50 artarsa 17-18 bin lira fazla ödeme yapacak.
SİGORTALI ANNEYE 2160 GÜN PRİM HAKKI
Anneler doğum sonrası fiyatsız müsaade kullanır ve 2 yıl çalışmaya orta verirse bu müddetleri borçlanabiliyor. Borçlanma hakkı 3 çocuğa kadar tanınıyor. Anneler bu yolla 6 yıla kadar doğum borçlanması yaparak toplamda 2160 gün prim kazanabiliyor. Bu çok değerli bir hak ve kolaylık. Doğum borçlanması olağanda sigortalı işe girdikten sonra yapılan doğumları kapsıyor. Lakin ismine staj sigortası yatmış bayanlar da doğum borçlanması yapabiliyor.
STAJDA BÜYÜK AVANTAJ
Staj sigortası sayesinde bu biçimde borçlanma yapan bayanlar, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma müddeti kadar geriye gittiği için EYT kapsamına girip daha erken emekli olabilecek. Bu yılın sonuna taban fiyattan borçlanma yapan sigortalı bayanlar, bir çocuk için 720 gün borçlanma yaptığında 49 bin 697 lira ödeyecek. Yeni yılda bu meblağ minimum fiyat artırımı kadar artmış olacak.
GURBETÇİLER DE YARARLANIR
Yurtdışı borçlanma Bağkur’a sayılıyor. Bağkur’da da en az 5400 günle emekli olunuyor. 5400 gün üzerinden hesap yaparsak, ödenecek asgarî fiyat da en az 520 bin lira. Minimum fiyata yüzde 50 artırım gelirse bu fiyat 800 bin liraya ulaşabilecek. Bu ortada yurtdışı çalışma mühleti ile yurtdışında mesken bayanı olarak geçen mühletler de borçlanılabiliyor.
BAĞKUR’LU İÇİN DE BAHT VAR
7326 sayılı Yapılandırma Kanunu kapsamında Bağkur borçlarını 1 Kasım 2021’e kadar ödeyemeyen yahut yapılandırmayanların 30 Nisan 2021’den evvelki prim borcu bulunan hizmetleri dondurulmuş ve silinmişti. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Kasım 2021 prestijiyle tekrar başlatılmıştı. Artık eline para geçenler ve yapılandırmadan yararlanamayanlar dondurulan mühletleri bu yılki Bağkur primi üzerinden (aylık 2.232 lira) kapatabilir. 1 Ocak’tan sonra borçlanmanın maliyeti daha da artacak.
BAŞKA HANGİ MÜHLETLER EK PRİM KAPSAMINDA?
4C’li olarak misyon yapan işçi mevzuatına nazaran aylıksız müsaade mühletleri.
Sigortalı olmaksızın doktora tahsili yahut tıpta uzmanlık için yurtiçinde yahut yurtdışında geçirilen olağan doktora yahut uzmanlık tahsil müddetleri.
Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların staj müddetleri.
Sigortalıyken rastgele bir hatadan tutuklanan yahut gözaltına alınanlardan bu cürümden ötürü beraat edenlerin tutuklulukta yahut gözaltında geçen mühletleri.
Grev ve lokavtta geçen mühletler.
Tabiplerin fahri asistanlıkta geçen mühletleri.
Seçim kanunları mucibince vazifelerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ayın başına kadar açıkta geçirdikleri mühletler. v4857 sayılı Kanun’a nazaran kısmi müddetli iş kontratı ile çalışan sigortalıların, kısmi müddetli çalıştıkları aylara ilişkin eksik müddetleri.
