Avrupa Birliği (AB), 2000’li yılların başından beri ABD ve Çin ile kıyaslandığında bilhassa teknolojik alanda geride kaldığını gördü ve eski kolonyal zenginliği yavaş yavaş erimeye başladı. Bunu düzeltmek için programlar oluşturan AB, 2007 ve 2008 finansal krizleri yüzünden bunları hayata geçiremedi, 2010’lu yıllarda da göç krizi pürüzüne takıldı.
AB stratejistleri, geri kalmaya başlayan Avrupa endüstrisini ilerletmek için bir ihtilale, büyüme stratejisine muhtaçlık olduğunu fark etti ve bunun üzerine “Yeşil Mutabakat ve Dijital Gündem” olarak isimlendirilen ikiz dönüşümü ortaya attı.
Birbiriyle ilişkili bu büyüme stratejisinin büyük bir bütçeye muhtaçlığı vardı. Ayrıyeten AB’nin, ana kaynaklarından olan nükleer güç ve kömürden vazgeçmesi gerekiyordu. Buna devalar düşünülürken, Kovid-19 salgını ortaya çıktı. Bu süreçte bilhassa İtalya, İspanya, Portekiz ve Yunanistan ekonomik ezalar içine girdi. Salgından ötürü iktisatların çökmemesi için AB Komitesi ortak borçlanma yolunu seçti. Bu yolla ortaya çıkan 800 milyar avroluk dev bütçenin büyük oranda dijitalleşmede ve yeşil dönüşümde kullanılmasına karar verildi.
İKİZ DÖNÜŞÜM HIZLANIRKEN RUSYA, UKRAYNA’YA SALDIRDI
İkiz dönüşüm sürecine paralel formda bir yandan da güvenlikte, ABD’den bağımsızlığı öngören stratejik özerklik tartışmaları başladı. Tıpkı vakitte güçte dışa bağımlılıktan kurtulma gayesi de konuşuluyordu. Burada ana öge, hidrokarbondan yenilenebilir güç ve hidrojen üretimine geçmekti. İşte tam bu sırada Rusya-Ukrayna savaşı başladı.
Bazı yorumcular, yalnızca Kiev’in NATO’ya katılma ihtimali üzere siyasi saikleri değil tıpkı vakitte AB’nin güç ve ekonomik dönüşüm istikametindeki çalışmalarını da Ukrayna’daki savaşın nedeni olarak gösteriyor. Gerçekten Rusya’nın, hidrokarbon kaynaklarına bağımlılığı sona erdiğinde kendisine muhtaçlık duymayacak olan AB’nin bir çekim alanı haline geleceği ve Ukrayna yahut Gürcistan üzere ülkeleri yanına çekmesinin de kolaylaşacağı fikriyle savaşa giriştiği bedellendiriliyor. Sonuçta AB’nin kaynaklarını savaşa aktarmaya başlaması, yeşil dönüşüm ve dijitalleşme gayretlerini sekteye uğrattı.
Bu sırada AB içinde de farklı dinamikler ortaya çıkıyor. İtalya’daki seçim bunun en bariz örneklerinden. Çok sağın AB’nin üçüncü büyük iktisadı İtalya’da iktidara gelmesinden sonra Birliğin içinde nasıl tartışmalar olacağı, Brexit gibisi akımların ortaya çıkıp çıkmayacağı üzere bilinmezlikler bulunuyor. İleride misal bir durumun Almanya üzere AB’nin lokomotifi sayılan bir ülkeye sıçraması halinde bunun nereye evrileceği, Birliğin geleceği açısından büyük ehemmiyet taşıyor.
ENERJİ VE BESİN ARTIK AVRUPA İÇİN GÜVENLİK MESELESİ
Yeşil dönüşüm ve dijitalleşmenin ana ögesi gücün ehemmiyet kazanmasının yanı sıra besin güvenliği AB’nin geleceği için büyük kıymete sahip. Zira iklim değişikliğiyle yaşanan kuraklık ve sel üzere tabiatın reaksiyonları besin arzında problem yaratıyor. Ukrayna savaşında görüldü ki bugün kışı nasıl geçireceğini düşünen AB için güç ve besin artık güvenlik sıkıntısı oldu.
AB, SAVAŞTAN SONRA BÜYÜK SIÇRAMA YAPABİLİR
Ukrayna’daki savaş bir taraftan AB için fırsatlar sunuyor. Savaş ebediyen sürmeyecek ve bir gün bitecek. AB de bu sırada güçte bağımlılıktan kurtulmak için yapacağı yatırımları hızlandırırsa gelecek 5-10 yıl içinde büyük bir sıçrama yapabilir.
Birliğin en büyük iktisadına sahip Almanya’nın, Ukrayna’daki savaştan çıkardığı ders, Rusya’ya olan güç bağımlılığından kurtulması gerektiği tarafında. Güç bağımsızlığını ele almak için nükleerin yeşil güç sınıfına alınması, kömürün yine kullanılması üzere devalar gündeme getiriliyor. Bu süreçte ABD, Avrupa’yı LNG’ye yönlendirmeye çalışsa da AB hidrokarbon arayışı içinde görünüyor. Ayrıyeten Afrika, Orta Asya, Latin Amerika üzere bölgelere açılım yapmak için çabalıyor. Tüm bunları gerçekleştirebilmek için de teknolojik ve ekonomik üstünlüğe gereksinim duyuyor.
AB’nin kısa vadede gayesi bu kışı geçirmek, sonraki kışa da hazırlıklı olmak. Bunları yaparken asıl besin ve güçte kendine yetebilirliğe odaklanacak. Burada muhtaçlık duyduğu oyun değiştirici ise teknoloji. AB uzun periyotlu stratejilerini bu tarafta geliştiriyor. Sonuçta, Ukrayna savaşıyla şu anda yavaşlayan yeşil ve dijital dönüşüm, savaş sonrası periyotta daha da ivme kazanabilir.
AB’NİN TÜRKİYE İLE İŞ BİRLİĞİNE GEREKSİNİMİ VAR
Türkiye, güçte ve besin güvenliğinde, tedarik zincirlerinin devamlılığında belirleyici değer taşıyor. Bu belirleyici rolünü bilimsel araştırma ve teknolojideki çalışmalarıyla daha ileri taşımakta. Türkiye-AB münasebetlerinde mevcut siyasi tıkanıklık nedeniyle günün gereksinimlerine cevap verecek ve karşılıklı çıkarlara uygun yeni üst seviye diyalog kanalları kuruluyor. Örneğin, 15 Kasım’da düzenlenecek Bilim, Araştırma, Teknoloji ve Yenilikçilik Bahisli Yüksek Seviyeli Diyalog Toplantısı üzere bakan düzeyindeki üst seviye temaslar, Türkiye-AB bağlarında yeni ufuklar açıyor. Ayrıyeten tarım konusunda yeni başlatılan diyalog süreci de besin güvenliğiyle ön plana çıkmaya başlıyor. İklim ve sıhhat alanlarındaki yüksek seviye diyalogların da vaktin ruhuna uygun iş birliği alanları olduğu görülüyor.
AB’nin son vakitlerde Türkiye’ye yönelik yaptığı tenkitlerin, içinde bulunduğu durumdan kaynaklandığı söyleniyor. Türkiye’nin bölgesel ve global gücünü artırması, Ukrayna’daki savaşta oynadığı rol, Kafkaslar’daki tesiri, güç ve besin alanlarında artan çalışmaları nedeniyle birtakım kısımların rahatsızlık duydukları ve Türkiye’ye karşı Ege ve Akdeniz’deki problemleri ön plana çıkarmaya başladıkları değerlendirmesi güçleniyor. Bu değerlendirmelerinin gerisinde, Türkiye’nin artan global rolünün, Yunanistan ile ortasındaki makası yalnızca askeri alanda değil, iktisat ve teknoloji alanında da açması kaygısı yatıyor. Türkiye için son yıllarda gurur vesilesi olan insansız hava araçlarının bugün yalnızca savunma endüstrisinde değil, örneğin tarım üzere öbür alanlarda da kullanılması, hidrojen yakıtıyla 20 dakika yerine 80 dakika uçarak zirai ilaçlama yapacak araçların geliştirilmesi ve gibisi teknolojik çalışmalar bu noktada büyük değer kazanıyor. Özel dalın bu cins çalışmalarının, kamu ve akademiyle yürütülmesi ve hızlandırılması, bilhassa Türk müteşebbislerin ve özel bölümün bu tıp çalışmaların ve bilhassa gücün kıymeti konusunda büyük farkındalık sahibi olması vurgulanıyor.
AB ile Türkiye ortasındaki iş birliği alanlarından bir başkası de göç. Birçok bilim insanı, gelecek yıllarda savaş, iç çatışma üzere etkenlerin dışında iklim değişikliği ve kuraklık kaynaklı göç hareketlerinin oluşacağı üzerinde uzlaşıyor. Buna hazırlıklı olmak ismine Türkiye-AB iş birliğinin göç konusunda da ilerletilmesinin ehemmiyeti vurgulanıyor. Türkiye ve AB heyetleri, halihazırda hudut idaresi alanında projeler geliştirmek üzere çalışmalar yürütüyor.
Burada temel problem, Avrupa’nın her alanda güvenliğinin Türkiye’den başladığının görülmesi, çünkü Avrupa’nın güvenliğinin Akdeniz ve Ege’den başladığı yanılsaması oluşturulmaya çalışılıyor. Meğer tedarik zincirlerinin istihkamı, güç ve besin güvenliği, göç, iklim değişikliği üzere önemli sıkıntılarda AB’nin Türkiye’ye muhtaçlığı var. Türkiye ile somut ve önemli iş birliği olmadan bu sorunlarda istediği düzeylere ulaşması güç. “AB, sonlara duvar örerek göç konusunda başarılı olma talihi bulunmadığını anlamak zorunda.” değerlendirmesi geçerliliğini koruyor.
TÜRKİYE’YE ÖN YARGIYLA DEĞİL, SAĞDUYUYLA BAKACAK AKIL GEREKLİ
Neticede AB için önümüzdeki devrin ana sınamaları, besin üretimi ve güvenliği ile güç ve göç olacak üzere görünüyor. AB’nin bunların altından kalkabilmesi için Türkiye ile yapacağı iş birliği belirleyici özellikte.
Sorunlara kısa vadeli tahliller bulmak ismine AB’nin tek taraflı düzenlemelere gitmesi, Birliği mevcut kaygan yerde içine kapalı biçimde izole hale getirebilir. Bu yüzden Türkiye ile iş birliği AB için gelecek devirde değerli. Üstelik 85 milyonluk Türkiye’nin Orta Doğu’da, Orta Asya’da, Kafkaslar’da, Balkanlar’da faal bir aktör olmasının yanı sıra çok taraflı dış siyasetiyle Orta Doğu’dan Orta Asya’ya, Afrika’dan Latin Amerika’ya uzanabilen bir NATO müttefiki ve AB adayı ülke olduğunun unutulmaması gerekiyor.
Türkiye üzere bedelli özellikleri olan bir ülkeyle alakaların ön yargıyla ve kimi AB üyelerinin dar görüşlü, tek taraflı bakış açısı doğrultusunda değil iş birliği ruhuyla ve pragmatik anlayışla kurulması AB’ye de yarar getirecektir. Türkiye’nin başarılarından rahatsızlık duymayan, bunu tehdit olarak algılamayan, tam bilakis bu muvaffakiyetleri ortak çıkarlar için kullanma iradesine sahip bir akıl ve sağduyunun ortaya çıkması gerekiyor.
