Dr Seyfullah Türksoy İpekyolu Kamu Diplomasisisi Teşkilatı Başkanı Dr Seyfullah Türksoy konuyla ilgili kaleme aldığı Kadıköy Travesti yazıda dikkat çeken ayrıntılara değindi
Türksoy’un gözünden Katerina Köşkü
Edelstaal Şirketler Kümesi Lideri ve Orka Otelleri nin sahibi Karslı işadamı Turgut Torunoğulları genç yaşında gittiği Hollanda’da bugün binlerce beşere istihdam Kartal Travesti sağlayan saygın bir işadamı Hollanda’daki dev gayrimenkul yatırımlarının yanısıra İtalya’daki ünlü çelik tencere fabrikası Edelstaal Group’un da sahibi olan Turgut Torunoğulları Avrupa’da kazandığı paraları Türkiye’de süper turizm yatırımlarına dönüştürdü
2014 Kurtköy Travesti yılında gerçekleştirdiği Orka Sentido Lotus Beach Oteli yatırımıyla Marmaris’i adeta bir cazibe merkezi haline getiren Torunoğulları otel inşaatı sırasında etrafın ve ağaçların en küçük bir ziyan görmemesi için azami hassasiyet Pendik Travesti gösterdi O süreci yakından takip eden bir gazeteci olarak ağaçların nasıl tek tek numaralandırıldığının ve hiçbir ağacın ziyan görmemesi kanısıyla projenin nasıl bir etraf hassaslığı ile gerçekleştirildiğinin şahsen şahidiyim Marmaris Maltepe Travesti İçmeler’deki 1500 yataklı Orka Sentido Lotus Beach Hotel Tatil Köyü bugün Avrupa’dan Rusya’ya İran’dan Azerbaycan’a kadar dünyanın farklı coğrafyalarından her yıl onbinlerce insanı en yeterli formda ağırlayan değerli bir Turizm markası
Türkiye iktisadına önemli katkılar sağlıyor Orka Turizm daha sonra Fethiye’de de beş yıldızlı harika bir turizm tesisini hizmete açarak turizm kesimindeki yatırımlarını sürdürdü Ayrıyeten İstanbul Sirkeci’de de Orka Royal isimli oteliyle hizmet veriyor
Turgut Torunoğulları ve kardeşlerinin Türk turizmine katkıları elbetteki yalnızca bu yatırımlarla sonlu değil
Turgut beyefendi ile birkaç gün evvel Marmaris’te biraraya gelerek yeni yatırımlar hakkında da bilgi alma imkanına sahip oldum
Orka Turizm Kümesi çok yakında Marmaris Turunç’ta Türkiye’nin en tezli turizm projelerinden birine start vermeye hazırlanıyor 60 köşk ve büyük bir otelden oluşan proje harika bir tabiatın koynunda sıradışı özellikleriyle dünyanın sayılı tesislerinden biri olacak Ayrıyeten Marmaris merkezde denize nazır çağdaş villalardan ve konutlardan oluşan bir diğer projenin de startı verilmiş İstanbul’da da çeşitli yatırım projeleri bulunuyor Çok yakında tarihi kıymete sahip bir otel daha Orka Turizm Kümesi bünyesinde hizmete açılacak Bütün bu projeler üzere hala devam eden ve yakında başlayacak olan pekçok turizm yatırımı gerçekleştiren Torunoğlulları ailesini en çok heyecanlandıran proje ise Kars Sarıkamış’ta başladıkları Katerina Köşkü
Türkiye’nin beğenilen turizm merkezlerinden şehitler diyarı sarıçam ormanları ve kristal karıyla Türkiye’nin kış turizminde değerli yere sahip olan Kars’ın Sarıkamış ilçesinde bulunan Katerina Av Köşkü Turgut Torunoğulları tarafından Türk turizmine kazandırılacak Osmanlı Rus Savaşı sonrası 40 yıl Rusların hakimiyetinde kalan Sarıkamış’ta Rus Çarı 2 Nikola’nın ailesi için yapılan Katerina Köşkü 1994’e kadar askeri gayeyle kullanıldı Tıpkı yıl muhafazalı taşınmaz olarak tescillenen köşkün mülkiyeti hazineye devredildi
Sonrasında birçok proje ile gündeme gelen köşk yazgısına terk edildi Mükemmel Baltık mimarisi ile görenleri büyüleyen köşkün akıbeti uzun süren projelendirme çalışmaları sonucu aşikâr oldu Kars Valiliği nin öncülüğünde hazırlanan raporlar doğrultusunda tarihi yapının hem bölgede turizme hizmet etmesi hem de yapının gelecek jenerasyonlara aktarılması için otel yapılması teklif edildi Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan incelemeler sonrasında açılan ilan ile onarım yapılması kuralı ile otel olarak kullanacak yatırımcıların müracaat ilanı açıldı
İlana çıkan tarihi köşke tıpkı vakitte Karslı olan turizmci iş insanı Turgut Torunoğulları talip oldu Yıllardır çürümeye terk edilen köşkün içine girince de o yıpranmışlığı görmek mümkün Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yapılan kontrata nazaran köşk aslına uyun olarak restore edilecek Yanında da Sarıkamış’ın tabiatına uygun 100 yataklı bir otel yapılacak Yıllardır yazgısına terkedilen Katerina Köşkü’yle ilgili bu olumlu gelişme Kars ve Sarıkamış’ta herkes tarafından büyük bir memnuniyetle karşılandı Zira Turgut Torunoğulları verdiği kelamı yerine getiren memleket sevdalısı bir insan olarak bölge halkının gönlünde özel bir yere sahiptir
Daha evvel DEİK Avrupa Lideri sıfatıyla sayısız hizmetlere imza atan Avrupa’da kazandığı paraları ülkesinde dev yatırımlar dönüştüren binlerce beşere istihdam imkanları oluşturan Türk iktisadına önemli katkılar sağlayan Torunoğulları’nın Katerina Köşkü’yle ilgili bu kararı bölge halkının yanısıra devletimiz tarafından da olumlu karşılandı Gerek bölge milletvekilleri gerek bürokrasi bu projenin Kars Sarıkamış’a maddi manevi çok büyük yararlar sağlayacağının şuurunda Baltık mimarisinin en hoş yapıtı olarak bilinen ve dünyadaki en kıymetli tarihi miraslardan biri olarak gösterilen Katerina Köşkü’nün hizmete açılmasının Türkiye Rusya ilgilerine de çok olumlu yansıyacağı belirtiliyor
Katerina Köşkü’nde Baltık Mimariyle birlikte Rönesans tesirli Neo Rus şeklinin izleri de görülmektedir Rusların çok bedel verdiği bu mimari şaheserin Turgut Torunoğulları üzere tabiata etrafa tarihe hassas Avrupa medeniyetini özümsemiş ancak Anadolu ve Kars kültüründen de asla uzaklaşmamış bir işadamı tarafından tekrar tarihimize ve Türk turizmine kazandırılacak olması değerlidir
Marmaris’teki sohbetimiz sırasında Turgut beyefendiye bu projeyi neden çok önemsediklerini sordum Bu bahse katiyetle ticari bakmadıklarını bir toplumsal sorumluluk projesi olarak gördüklerini anlattı Yıllar evvel memleketi Kars’ta annesi ve babası ismine okul yaptırıp devlete bağışlayan Turgut Torunoğulları Katerina Köşkü projesini de Sarıkamışlı annesi Fikriye Torunoğulları’nın adeta bir vasiyeti olarak görüyor Annesi Fikriye hanımın ”Oğlum Türkiye’nin birçok bölgesinde yatırım yaptın Memleketini de unutma” kelamını hiç aklından çıkarmadığını söyleyen Turgut Torunoğulları projenin aslına uygun biçimde gerçekleşmesi için hiçbir fedakârlıktan kaçınmadığını tarihi köşkün gelecek kuşaklara en yeterli biçimde ve aslına uygun bir onarımla ulaştırılması için alanında uzman tecrübeli bir akademisyen kümesiyle çalıştıklarını hatırlattı
Gerçekten de mevzuyla ilgili çok değerli bilim adamları çalışmalar yapıyor Orta Doğu Teknik Üniversitesi ne mensup saygın dört bilim adamının röleve çalışması yaptığı Katerina Köşkü en gelişmiş aygıtlarla tahlil ediliyor en ince ayrıntılara dikkat ediliyor Sohbetimiz sırasında Turgut Torunoğulları Çok bedelli bilim adamlarımızla çalışıyoruz Katerina Köşkü nün adeta ciğerlerine kadar inceledik tomografisini çektik Proje uygulamasını da tıpkı hassasiyetle yapıyoruz formunda konuşuyor
Katerina Köşkü’yle ilgili Sarıkamış’ın evvelki devir Belediye Lideri Köksal Toksoy’la da görüştüm Köksal beyefendi bu projenin hem tarihi yapının korunması ve yaşatılması hem de bölge turizminin canlanması açısından sayısız yararlarının olacağını o nedenle bölge halkının ve yöneticilerinin projenin gerçekleşmesini çok istediklerini bu bahiste Turgut Torunoğulları’na çok güvendiklerini anlattı Turgut Torunoğulları’nın Avrupa’da kıymetli bir Türk markası olduğunu hem devlet ricali ve hem de Kars halkı tarafından da çok sevildiğini belirten Köksal Toksoy ”İnanıyorum ki projenin gerçekleşmesiyle Sarıkamış ve Kars için yeni bir dönüm noktası olacaktır Öteki işadamlarının da bölgemizde yatırımlar yapmasını teşvik edecektir O nedenle milletvekillerimiz valimiz çeşitli kurumlarımız ve halkımız ile birlikte bu projenin hayata geçmesini sabırsızlıkla bekliyoruz” diyor
10 bin yıllık tarihi bir geçmişi olan Kars kentinde eski çağlardan Bizans a Selçuklu dan Osmanlı ya 40 yıllık Rus esaretinden Cumhuriyete kadar uzanan güçlü bir tarihi miras bulunuyor Geçmiş yıllarda bu tarihi mirasın nasıl yok edildiğini yağmalandığını hırpalandığını tarumar edildiğini şahsen görmüş yaşamış bir beşerim Müdafaa altına alınması gereken Türk mimarisinin hoş örnekleri olan Selçuklu hamamlarının kervansaraylarının Osmanlı vakfiyelerinin Malakanlar tarafından yapılan değirmenlerin Ruslar tarafından inşa edilen mimari şaheserlerin basiretsiz siyasalların ve çapsız yöneticilerin yol vermesiyle nasıl zalimce talan edildiğini antik kent Ani Harabeleri nin onarım ismi altında beton ve kireçle nasıl mahvedildiğini define avcılarının hangi yabanî tahribatları yaptığını düzgün biliyorum
Bu açıdan bakıldığında Katerina Köşkü nün bugünlere ulaşabilmesi bile büyük bir talih Geçmişte yaşanan makus örnekleri de hatırlayarak Katerina Köşkü nün onarımının ve yaşatılmasının ehemmiyetini daha güzel anlayabiliriz
Temennimiz bu projenin biran evvel gerçekleşmesidir Selçuklu Ordusu nun Anadolu ya birinci girdiği Sultan Alparslan ın muzaffer ordusuyla birlikte namaz kaldığı Osmanlı nın Gazi unvanı verdiği Cumhuriyetimizin yıldız kenti Serhat Kars bünyesindeki tarihi yapıtlara sahip çıkarak medeniyetler beşiği olduğunu bir defa daha gösterecektir Ülkesini Gazi Kars ı şehitler diyarı Sarıkamış ı seven herkesin bu projeyi canı gönülden desteklediğini düşünüyorum
Katerina Köşkü’nün gerek mimari açıdan nasıl muazzam bir eser olduğunu anlayabilmek ve gerekse hem Kars hem de ülke turizmine katkılarını varsayım edebilmek ismine müze uzmanı Levent Toksoy’un aşağıda yer alan bilgi dolu araştırma yazısını okumanızı öneriyorum
SARIKAMIŞTA BULUNAN KATERİNA AV KÖŞKÜNÜ ANLAMAK
Tarihte 93 harbi olarak bilinen 1877 1878 Osmanlı Rus savaşları Osmanlı Devleti nin yenilmesiyle 3 Mart 1878 de imzalanan Ayastefanos Antlaşması ve akabinde da Berlin Antlaşmasına nazaran içerisinde Sarıkamış ın da bulunduğu Kars Ardahan Batum Artvin ve Eleşkirt sancakları Rusya ya savaş tazminatı olarak verilmiştir ve bu kentler yaklaşık kırk yıl Rusların hâkimiyetinde kalmıştır Ruslar izledikleri yayılımcı siyaset anlayışı ve idaresindeki bölgelerde kalıcı olabilmek Rus İmparatorluğunun gücünü ihtişamını göstermek maksadıyla buralarda çeşitli mimari eserler inşa etmişlerdir Bu bağlamda kendi mimari anlayışlarına uygun ızgara planlı bir kent kurgusunu kurdukları Kars Oblastlığında göstermişlerdir Bu kentler 1917 yılında Bolşevik ihtilalinin akabinde imzalanan Brest Litovsk Antlaşması ile Osmanlı Devleti ne iade edilmiştir
Aradan geçen bu 40 yıllık müddet bugün genel bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde Osmanlı Devleti bu bölgeleri adeta Ruslara yap işlet devret olarak vermiş dersek pekte yanılmayız
İşgal periyodunda Rusların değerli bir merkezi haline gelen Kars ve Sarıkamış ta birçok yeni yapılar inşa edilmiştir Bu yeni yapılaşmada mevcut yerleşime müdahale edilmeden asıl yerleşimin bulunduğu alanın güneydoğusunda yeni bir garnizon kent kurulmuştur Bunun sebebinin Rusların siyasi tercihi olduğu açıktır Kentsel mimariye farklı bir kıymet veren Rusya yapılaşmayı şuurlu olarak sürdürmüş bölgede kalıcı olmanın adımlarını böylelikle gerçekleştirmiştir
Katerina Köşkünün mimari şekline büsbütün Baltık mimari demek biraz güç üzere burada Baltık Mimariyle birlikte Rönesans tesirli Neo Rus stilinin izlerini de görebilmekteyiz Adeta birkaç mimari stilin bu köşkte sentezlenerek hayat bulduğunu söyleyebiliriz Elbet ki İmparator ismine yaptırılan bir köşkte sıradanlık olmaması gerekirdi bu gayeyle Rus mimarlar ellerinden gelenin en düzgününü ve en farklısını yapmaya uğraş ettikleri açıktır
Peki gelelim tarihten günümüze kadar bu köşkün ve şişman köşkün kimler tarafından ve ne amaçlarla kullanıldığı sorusuna Çar II Nikolay ismine yaptırılan İmparatorluğun ihtişamını gösteren bu köşkte Çar II Nikola nın 1914 yılı Aralık ayında Kars a bir ziyarette bulunduğu biliniyor Bu ziyaret kapsamında Çar II Nikolay ve eşinin kelam konusu köşkte konakladığı bilinmektedir Bunun dışında Çar Birinci Dünya Savaşı öncesinde orduları denetlemek ziyaret etmek niyetiyle cepheleri gezmiş bu kapsamda Aralık 1914 te Kars a gelmiş ve tren istasyonunda indikten sonra Oblastta vazife yapan üst seviye kumandanlarla bir ortaya gelmiş brifingler almıştır Daha sonra 1 Aralık 1914 de Sarıkamış a geçmiş kendisini tren İstasyonunda 80 Kaberdey Piyade Alayının onur kıtası karşılamıştır 1892 de albay rütbesine yükselen Çar II Nikolay bir periyot bu alayda vazife yaptığından bu alaya başka bir sempatisi vardı Nikolay O gece günlüğüne şunları yazmış
1 Aralık Pazartesi Kafkasya ya yaptığım seyahatin benim için en kıymetli günü bugün Saat 09 da Sarıkamış a geldim Kabardey alayındaki birliğimi burada görmek büyük bir memnunluk Takımımla otomobile bindik kiliseye gittik ve akabinde iki hudut köyünden geçtik En seçkin 1200 asker de dahil ordunun mevzileri burada inşa edilmiş Etraflarında dolaştım sohbet ettim ve onlara St George un haçlarını ve madalyalarını verdim burada bahsettiği George imparatorun kardeşi ve varisi olan Tsarevich George dur Büyük düşes Maria nın doğumundan iki hafta sonra Gürcistan Abastumani deki Samtskhe Cavaheti bölgesine bağlı Adigeni Belediyesi’nde küçük bir kasaba villasında öldü 11 Temmuz 1899 28 yaşındaki Grand Dük uzun müddettir akciğer kanseriydi
Aşağıdaki fotoğrafın Çar II Nikolan ın Sarıkamış ta olduğu bir vakitte çekildiği söylenmektedir
Köşkü daha güzel anlamak için İmparatorluk ailesi Romanovları tanımak gerekir Romanov Hanedanı’nın karar süren son üyesi II Nikolay’ın eşi Aleksandra Fyodorovna Kraliçe Victoria’nın büyük torunu ve Hessen Darmstadt grandükü IV Louis’in kızıdır 6 Haziran 1872 tarihinde Alman İmparatorluğu’nun Hessen Büyük Dükalığı içindeki Darmstadt kentindeki Yeni Saray’da doğdu 26 Kasım 1894 tarihinde Çar II Nikolay ile evlendi Bu evlilikten Romanov ailesi 5 çocuk sahibi oldular çiftin evvel Kızları Olga Tatyana Maria ve Anastasya isimlerinde kızları oldu lakin Romanovlar imparatorluğun varisi olacak bir erkek evladı dört gözle bekliyorlardı bu da İmparatoriçe Aleksandra üzerinde bir baskı oluşturmuştu Rus halkının onun hakkında neler düşüneceği hakkındaki tasası günden güne arttı ve nihayet Çareviç Aleksey güneş ışığı üzere doğduğunda herkes moral buldu Lakin çok geçmeden Aleksey in hemofili hastası olduğu ortaya çıkınca büyük bir moral çöküntüsü yaşandı ve Romanovlar ın trajedisi burada başladı Birinci kere Kraliçe Victoria’nın çocukları ortasında Hemofili görüldüğü için İngiliz hastalığı olarak bilinen bu hastalık nedeniyle halk ve saray çevrelerince Aleksandra nın akrabalık bağlantısı gerekçesiyle suçlandı
I Dünya Savaşı nda Rusya Almanya ile savaşmaya başlayınca hem aristokrasi hem Rus halkının Aleksandra ya nefreti daha da arttı ve savaş Çariçe yi monarşiye muhalefetin neredeyse en öncelikli odağı hâline getirdi
Aleksey in Hemofili hastalığı başta Çar Nikolay ve Çariçe Aleksandra olmak herkesi derinden üzmüştü Saray da ilgi odağı haline gelen Aleksey ile herkes yakından ilgileniyor bu da onu şımarık bir çocuk yapıyordu Aleksey beş yaşındayken başına uzun yıllarca başında kalacak adeta ona koçluk yapacak olan dostu denizci Derevenko getirildi Derevenko çocuğa kendini adadı bayan hemşireleri başta Maria ve oburlarının yaptığı üzere onu şımartmadı Aleksey çok zeki faal ve sporu seven bir çocuktu bu yapısı da hastalığına pek güzel gelmiyor sık sık kazalara maruz kalıyor bu kazalar da bedeninde mavi şişlikler oluşturuyordu Küçük çocuğun geceleri bağırarak ağlayışı Sarayda herkese ızdırap veriyordu
Aleksey in daha farklı bir ortamda izole bir halde yaşayabilmesi ve tedavisine yardımcı olabilmesi için başta Dereveko olmak üzere hemşireleri öğretmenleri başka yardımcıları ile birlikte bir mühlet Sarıkamış taki Av Köşkünde kaldıkları söylenmektedir
Katerina Köşkü hakkında yapılan araştırmada buranın Av köşkü kullanımının yanı sıra ibadethane hastane doğum konutu konser salonu üzere gayelerle da kullanıldığı daha sonra 20 nci Ağır Topçu Taburu na verildiği bilgisine ulaşılmıştır
Sarıkamış taki Katerina Köşkü yaklaşık 125 yıldan beri ayakta durmayı başarmış Son Rus Çarı II Nikolay ve ailesi başta olmak üzere birçok hedefe hizmet etmiş yapısı mimarisi estetiği açısından fevkalâde hoşlukta eşsiz bir yapıdır Bugünlerde artık harap olmak üzere olan bu nadir yapıya Türkiye nin önde gelen işadamlarından ve yaklaşık 40 yıllık turizm deneyimi olan EDELSTAAL Şirketler Kümesi İdare Şurası Lideri ve ORKA Otellerinin sahibi Turgut Torunoğulları bir toplumsal sorumluluk olarak onarımını yapmak ve tekrar köşkü ülkemize ve dünya turizmine kazandırmak gayesiyle Kültür ve Turizm Bakanlığından ön tahsisini almış bulunmaktadır Bu haber başta memleketi Kars olmak üzere hususa hassas herkes tarafından büyük bir heyecan ve sevinçle karşılanmıştır
Katerina Köşkü birinci dünya savaşında doğu cephesinin merkezi sayılacak doksan bin şehidi ile tarihe ismini yazdırdığı şehitler diyarı Sarıkamış ta bulunmaktadır Ayrıyeten Rus Çarı II Nikolay ın Rus toprakları dışında ismine yapılmış seçkin yapılardan biri olması hasebiyle Katerina Köşkü nün ileride Türkiye Rusya ortasında ortak hissede sağlayacağı bu yapının Türk Rus münasebetlerinde diplomatik açıdan değerli bir yere sahip olacağı ve kıymetli görüşmelerin yapıldığı bir platform misyonu üstleneceği düşünülmektedir
