Türkiye’nin yeni güvenlik doktrini: Savunma denizlerde başlar!

15 Mayıs 1919’da İzmir’e çıkarma yapan Yunanistan 9 Eylül 1922’de İzmir’den denize dökülmüştür

ABD Lideri W Wilson ve İngilizlerin dayanağını ardına alarak Anadolu’yu işgale yeltenen Yunanistan tarihinin en büyük hezimetini alarak canını sıkıntı kurtardı

Bugün Yunanistan tıpkı yanlışları tekrarlamak istemiyorsa tarihi hatırlamasının tam vaktidir

DENİZLERİN EHEMMİYETİ VE MAVİ VATAN

İki yarımadadan oluşan Türkiye’nin kara modüllerindeki kıyıları denizlerle çevrilidir Trakya ile Anadolu yarımadasını birbirine bağlayan Marmara bir iç denizdir Marmara Denizi Karadeniz Adalar Denizi ve Akdeniz’i birbirine bağlar diyen Kızıltoprak Mavi Vatan’a ait şu açıklamalarda bulundu

Karadeniz Adalar Denizi ve Akdeniz’deki egemenlik alanları bilhassa II Dünya Savaşı’ndan itibaren tartışmalı hale geldi

Birinci Dünya Savaşı’nı başlatıp Türkiye’yi petrol alanları dışında tutmayı başaran güçler denizlerin ehemmiyet kazandığını gördükleri andan itibaren Türklerin deniz yetki alanlarındaki haklarını kullanmasına mani olmaya başladılar Uluslararası deniz hukukuna nazaran Türkiye’yi saran denizlerdeki karasuları kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge MEB hudutları vatan hudutlarıdır Bu kıyılardan MEB’ye kadar uzanan hudutlar deniz vatan sınırlarına mavi vatan da denir Deniz sonları hava sonları ile irtibatlı olduğu için her iki alanın hakim rengi olan mavi renk hasebiyle mavi vatan kavramı manalı olmaktadır

Prof Dr Süleyman Kızıltoprak Bu vatanın yüzeyi su tabanı su tabanının altındaki kara kütlesi ve bu alanın bütünüyle su kütlesi mavi vatandır tabirlerini kullandı

Bu vatan da bizim ana vatanımızın mütemmim bir cüzüdür diyen Kızıltoprak Mavi Vatan’ın da vatanın deniz modülü olduğunu vurgulayarak Deniz vatanın büyüklüğü 462 bin kilometrekaredir 783 bin kilometrekarelik kara vatanın yaklaşık beşte üçüdür Yani Türkiye’nin yüzölçümü 1 milyon 245 bin kilometrekaredir

Çöllere deniz tarifi yapılır hatta çöl denizi tabiri kullanılır Bunun manası üzerinde kalıcı bir yerleşim kurulamayan kıymetsiz topraklardır Lakin bu topraklar çölün gemileri kararındaki develerle ulaşımın sağlandığı yerler olduğundan kervan ticaretinin karar sürdüğü çağlarda çok değerli idi Devletler çöl de olsa egemenlik haklarını muhafazaya dikkat etti Petrol rezervleri çöllük alanlarda tespit edildiğinde kelam konusu yaklaşımın bedeli daha uygun anlaşıldı Denizler de son 70 yılda meydana gelen gelişmelere kadar coğrafik keşiflerin yapıldığı ulaşım balıkçılık ve başka denizcilik faaliyetleriyle öne çıkmaktaydı

Son yıllarda denizler insanların dikkatini daha fazla çekmeye başladı Denizler daha uygun bir hayat umudu taşıyan göçmenlerin Afrika ve Ortadoğu’dan Avrupa’ya yasa dışı yollarla ulaşmanın ana güzergahlarından biri oldu

Bunun yanında iklim değişikliğinin getirdiği sonuçlar sebebiyle kuzey kutbunda eriyen buzlar burada gemi nakliyatını kolaylaştırmaya başladı

Çin Denizi’nden kalkan gemiler güney yarımküre tarafında hareket etmeye alternatif olarak kuzeye gerçek yönelerek Baltık Denizi’ne ulaşmaya başladı

Devasa buz kütlelerini yara yara gidebilen yeni teknolojideki gemiler yılın büyük bir kısmında inançlı bir biçimde seyahat etme fırsatını bulmaya başladı Böylelikle sayısız faktörün tesiriyle denizlerin ehemmiyeti gitgide arttı ve buna bağlı olarak devletlerin deniz siyaseti büsbütün değişti

DEVLET OLMANIN TEMEL KURALLARINDAN BİRİ DENİZE KIYISI OLMAK

Prof Dr Süleyman Kızıltoprak Öte yandan tarih boyunca devlet olmanın en temel kurallarından biri denize kıyısı olan topraklarda egemenlik kurmak olarak görüldü diyerek Denize kıyısı olan her devlet bir manada mavi vatan sahibidir Jeopolitik yayılma teorilerinde denizlere hâkim olmak en başta gelir Denizler bu bakımdan tarih boyunca kıymetli oldu açıklamasında bulundu

Kızıltoprak bilhassa coğrafik keşiflerin başlamasıyla tetiklenen sömürgecilik rekabetinde denizci devlet olmanın güçlü donanma kurmanın ve savaş kaçınılmaz olduğunda denizlerde savaşarak ana ülke topraklarına savaşın yıkıcılığını yansıtmamanın stratejik davranışların başında geldiğini vurgulayarak şunları söyledi

Sanayi ihtilali ile hammadde kaynaklarına ve dünya pazarlarına ulaşma noktasında denizler daha değerli hale geldi Büyük savaşlar 1853 6 Kırım Savaşı akabinde Birinci ve İkinci Dünya Savaşı’nda görüldüğü üzere denizlerdeki cephelerde cereyan etti

Ateşkes mutabakatları limanlarda yahut donanmaya bağlı gemilerde imzalandı Birinci Dünya savaşı ile denizaltılar savaşlarda tesirli olmaya başlayınca deniz yüzeyinin altı ehemmiyet kazanmaya başladı

Balıkçılık faaliyetleri gelişen teknoloji ile artınca deniz canlılarını barındıran su kütlesi başka bir kıymet kazandı Öbür taraftan 1947’de deniz tabanından birinci kere petrol çıkarıldı Bu deneyim diğer pahalı madenlerin de araştırılmasını sağladı 1969’da Norveç Kuzey Denizi’nde çok güçlü petrol kaynaklarını keşfedince denizlere hakim olma dileği farklı bir boyut kazandı

Artık devletler deniz alanlarındaki egemenliklerinin sonlarını tayin etmeye başladı Deniz alanlarındaki hakimiyet yarışında kıta sahanlığı kavramına ilaveten 1982’den sonra Münhasır Ekonomik Bölge MEB kavramı da eklendi

Dünya kamuoyu İngiltere ile Arjantin Nisan 1982’de Falkland Savaşı Aralık 1995 Ocak 1996 Türkiye ile Yunanistan ortasındaki Kardak Krizi Temmuz 2002’de İspanya ile Fas ortasındaki Perejil Maydanoz Kayalığı krizi 2012’de Japonya ile Çin ortasındaki Japonların Senkaku Çinlilerin Diayou Adaları dediği bölgede çıkan kriz deniz alanlarında dünyada yaşanan gayret alanlarından oldu

Söz konusu küçük kayalıklar yüzünden çıkan krizler temelinde deniz tabanlarında bulunan bedelli hammadde kaynakları sebebiyle çıktı

Günümüzde dünyada kullanılan petrolün üçte biri doğalgazın ise yarıdan fazlası denizlerden çıkarılıyor

TÜRKLERİN DENİZLERDEKİ MÜCADELESİ

Kızıltoprak Türkler Adalar Denizi’ndeki adalar üzerinde 1081 yılında Çaka Bey’in İzmir ve yakınındaki adalarda hakimiyet kurmasından itibaren hak sahibi olmaya başladı diyerek Türklerin denizlerdeki gayretini şöyle anlattı

Türklerin adaları birer birer kendi egemenliği altına alması büyük gayretler sonucunda oldu Türkler adaları ele geçirirken muhatabı bugün İtalya içinde yer alan birer kent devleti kararında lakin güçlü denizci devletler olan Venedik ve Ceneviz’dir

Türk fetihleri başladığında Adalar Denizi’ndeki adaların çabucak hepsinde Bizans esasen hâkim güç değildi

Bu bakımdan Yunanistan’ın adalar üzerindeki varlığı bağımsız olduğu 1830’dan sonraya dayanır Adalarda yaşayan halkları da yalnızca Yunan olarak görmek de kusurludur

Mesela Girit değişik bir tarihe sahiptir Girit uygarlığı Akdeniz içinde kendine mahsus özellikler taşır Lakin ada 1913’te Yunanistan’ın bir kesimi olduktan sonra başlayan mecburî göçler ve Mübadele ile nüfus kompozisyonu büsbütün değişmiş ve Yunanlaşmıştır

Türkler adaları Yunan’dan almasa da Yunanistan’a terk etmek zorunda kalmıştır

Yunanistan’a Türkler tarafından terk edilen adaların egemenlik periyodu iki farklı süreçte olmuştur Birinci olarak Yunanistan’ın bağımsızlığının kabul edildiği 24 Nisan 1830 ile Lozan Antlaşması’nın imzalandığı 24 Temmuz 1923 ortasında Atina’ya bırakılan adalardır

İkinci olarak 10 Şubat 1947 Paris İtalyan Barış Antlaşmasıyla yönetimi Atina’ya verilen adalardır ki bunlar Türkler tarafından Mentes e Adaları literatürde Güney Sporad Adaları ve Oniki Adalar olarak da anılır

Aydın Dag ları’nın devamı üzere duran bu adalar kümesinde yirmiden fazla ada ile çok sayıda adacık ve kayalık yer alır 1522 yılında Yasal’ın fethettiği Rodos adası Menteşe Adalarının en büyük ve stratejik bakımdan değerlisidir 1912 yılında Türk egemenliğinden çıkarak İtalyanlara geçmiş 1947’de ise Oniki Ada içinde Yunanistan’a verilmiştir

Yunanistan’a bırakılan bu adalar Türkiye’nin güvenlik kaygılarını gidermek için gayri askeri statüde tutmak yani silahsızlık koşuluna bağlı kılınmıştır

Meis Adası da Oniki Ada’yla birlikte 1947’de Yunanistan’a bırakıldı Bu bakımdan Yunanistan’ın Midilli, Sisam ve Meis’de zırhlı araçlar tutması memleketler arası hukuka karşıttır.

Bu tavır elbette karşılık bulacaktır Karşılık verme vakti geldiğinde her türlü reaksiyon alanda etap kademe görülecektir

ADALAR DENİZİ’NDEKİ SORUNLAR

Adalar Denizi’ndeki problemlerin temelinde Yunanistan’ın uzlaşmadan uzak hakkaniyet ve adalet ölçülerini aşan tavrı bulunmaktadır

Yunanistan’ın maksimalist tavrı yüzünden iki ülke ortasında bir deniz sonu çizilememiştir Bundan kaynaklanan esas sıkıntılar şunlardır

a Egemenliği devredilmeyen ada adacık ve kayalıklar

b Aidiyeti bilinmeyen gri bölgeler

c Yunanistan’ın silahsızlaştırılması çeşitli antlaşmalarla kayıt altına alınan adaları silahlandırması

d Lozan’da tespit edilen 3 millik kara suları alanını Yunanistan’ın 12 mile çıkarma teşebbüsü

e Kıta sahanlığı alanı konusunda adaları ana kara modülü üzere gören Yunanistan’ın milletlerarası deniz hukukuna mesela İngiltere ile Fransa ortasında Manş Denizi’ndeki adaların kıta sahanlığı konusunda Fransa’nın savunduğu tezler Türk tezleri gibidir karşıt taleplerde bulunması ve

f Kıta sahanlığı sıkıntısında Yunanistan gündeme getirdiği argümanlarının benzerilerini hava alanı alanı ve FIR çizgisi konusunda da yapmaktadır

TÜRK DİPLOMASİSİNİN 5 BAŞARISI

Lozan Antlaşması sonrasında Türkiye’nin Mavi Vatan sularındaki haklarını garanti altına almasında Türk dış siyasetinin beş başarılı teşebbüsü kıymetlidir

• Bunlardan birisi 1936 Montrö’dür Montrö Karadeniz’e giriş ve çıkışları Türk egemenliğinde denetim eden bir mutabakat olarak tarihe geçmiştir

1936 Montrö Antlaşması 1809 sonrası Türk egemenliğini güçlendiren en kapsamlı ve başarılı muahededir

• İkincisi Mustafa Kemal Atatürk’ün sıhhatinde 1937’de başlayıp 1939’da biten Hatay’ın anavatana katılmasıdır

Böylece İskenderun Körfezini kontrolü altına alan Türkiye Doğu Akdeniz’deki varlığını güçlendirmiştir

• Üçüncüsü 1974 yılında Kıbrıs’taki Türklerin yardımına koşan Türk askerleri İskenderun Körfezi’ndeki egemenlik alanından faydalanarak büyük bir zafer kazanmıştır

Kıbrıs Barış Harekatı’nın sonuçlarından biri de Türkiye’nin deniz ve hava egemenlik alanına sahip çıkmasının ne derece değerli olduğudur

• Dördüncüsü 1992’de Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün KEİ kuruluşuna Türkiye’nin öncülük etmesidir

Montrö Antlaşması Karadeniz’e giriş ve çıkışların denetimini Türk egemenliğine bırakırken KEİ de Türkiye’nin Karadeniz’de mavi vatan hudutlarını belirleyen bir yer olmuştur

Bu sayede Karadeniz’e kıyıdaş ülkeler ortasında münhasır ekonomik bölgeler MEB tespit edilmiş ve Türkiye petrol ve doğalgaz araştırmaları yaparak burada başarılı sonuç almıştır

• Beşincisi ise Doğu Akdeniz’e yönelik 2019 yılındaki Libya ile Türkiye ortasındaki MEB mutabakatıdır Böylelikle Ankara Türkiye’yi Doğu Akdeniz’de izole etmeye çalışan güçlere karşı rasyonel ve gerçekçi bir reaksiyon vermiş GKRK ve Yunanistan ile MEB muahedesi yapan Mısır ve İsrail üzere ülkelere daha çıkarlı bir alan açmıştır

TÜRKİYE’NİN TEZLERİ BÖLGE ÜLKELERİNİN DE ÇIKARINADIR

Türkiye açısından Akdeniz Karadeniz Marmara ve Boğazların güvenliği Adalar Denizi’ne bağlıdır Adalar Denizi alanındaki ada adacık ve kayalıklar büyük ölçüde Yunanistan’ın egemenliği altındadır diyen Kızıltoprak Antlaşmalarla Yunanistan’ın egemenliğine bırakılan adalarda Türkiye’nin bir talebi yoktur Türkiye Adalar denizine kıyıdaş bir ülke olarak haklarını korumak istemektedir dedi

Kızıltoprak Türkiye ve Yunanistan Adalar Denizi’ne kıyıdaş iki ülke olarak denizi ortaklaşa kullanmaları doğal bir haktır değerlendirmesinde bulunarak şunları söyledi

Adalar Denizi’ndeki adaların birçoklarının sahibi Yunanistan olduğu için denizin tamamına yakınını kullanma hakkına da sahip olması beklenemez

Adalar denizinde mevcut meseleler fiili durum oluşturmaya çalışan Yunanistan’dan kaynaklanmaktadır

Türkiye’nin dış siyaset aktörlerinin kullandığı ihtimamlı lisan Yunanistan sözcüleri tarafından tehdit lisanı diye suçlanırken silahsızlaştırma şartıyla devraldıkları adaları zırhlı araçlarla doldurmalarını izah edemiyorlar

Türkiye ana karası kıyılarının 2 ve 10 kilometre uzaklığındaki adaları silah deposuna çevirmek akla yatkın bir savunma tekniği değildir

Bu fiili durum açıkça saldırganca bir tavır takınmaktır Türkiye’nin savunma doktrini denizden gelecek tehditlere karşı tekrar kurgulanmak mecburiyetindedir

Zira denizden gelen bu çeşit tehlikeli haberler Türkiye’yi tehdit altına sokmaktadır Ayrıyeten Türkiye’nin ulaşım denizcilik ve balıkçılık faaliyetlerini kısıtlamaktadır

Yunanistan egemenlik alanlarını genişletmek ve yeni deniz ve toprak alanları elde etmek dileğinde olduğunu gösteriyor

Öteden beri Yunanistan batı dünyasında kendi tezlerine bulduğu dayanakla Türkiye’yi kendi karasularına ve kendi kıyılarına neredeyse hapsetmeye çalışmaktadır

Türkiye bu baskılara boyun eğecek bir ülke olmadığı üzere güvenliğini ve milletlerarası hukuka dayanan haklarını korumak noktasındadır

Bu bağlamda deniz hava ve kara gücüne destekler yapılması kaçınılmaz bir durumdur “

ADİL TAHLİL BULMAK MÜMKÜNDÜR

Prof Dr Süleyman Kızıltoprak sonuç olarak şu açıklamalarda bulundu

Ege Adalar denizinin coğrafik pozisyonu jeomorfolojik yapıları tarihi iktisadi türel ve siyasi gelişmeleri baz alınarak meselelere adil bir tahlil bulmak mümkündür

Bu bağlamda Yunanistan Adalar Denizi’ni kendine ilişkin bir iç deniz üzere kıymetlendirmekten vazgeçmelidir Türkiye’nin savunduğu tezler milletlerarası hukuka uygun olduğu üzere Karadeniz’e kıyıdaş ülkelerin de çıkarınadır

Ayrıca deniz ticareti alanında bu rotayı kullanan dünyadaki tüm şirketlerin de çıkarınadır

Adalar Denizi tüm uluslar için bir barış denizi olacaksa bunun temel kaidesi Yunanistan’ın bu denizi iç deniz olarak görmeyip Türkiye’nin kıyıdaş ülke olmaktan kaynaklanan temel haklarını kullanmasını doğal bir hak kabul etmesidir

Eğer Ege Adalar denizindeki Yunanistan’ın bu yayılmacı tavrı sürerse Türkiye’nin kıyıları tehdit altında olacaktır

Ama Adalar denizi yoluyla ticaret yapan tüm ülkeler Yunanistan’ın deniz alanında yarattığı fiili durumlar nedeniyle ulaşım kaideleri zorlaşacak ve lojistik masrafları artacaktır

Karadeniz’den Adalar Denizi’ne ve Akdeniz’den Adalar Denizi’ne giriş çıkış noktasındaki deniz ticareti güzergahında yalnızca Türkiye için değil tüm ülkeler için yeni problemler ortaya çıkacaktır