Farklı çevresel gerilimlere dayanımı buğday ve arpaya nazaran daha âlâ olan tritikalenin değişik ekolojilere ahenk sağlayabilecek yeni çeşitlerinin tescil edilebilmesi büyük ehemmiyet taşıyor.
Tarım ve Orman Bakanlığından edinilen bilgiye nazaran, Ülkesel Tritikale Islah Çalışmaları Uyum Projesi, Ziraî Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından 2007’den beri “sürekli projeler” kapsamında destekleniyor.
Proje ile tritikale araştırmalarında uyum ve iş birliği oluşturularak ülkede tritikale geliştirme çalışmalarının eşgüdümü amaçlanıyor.
Bu kapsamda Proje Koordinatörü Konya Bahri Dağdaş Memleketler arası Ziraî Araştırma Enstitüsü (BDUTAEM), Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM), Eskişehir Geçit Jenerasyonu Ziraî Araştırma Enstitüsü (GKTAE), Erzurum Doğu Anadolu Ziraî Araştırma Enstitüsü (DATAE) ve Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü birlikte çalışıyor.
Söz konusu projeyle kuraklığa, soğuğa, hastalıklara sağlam yeni tritikale sınır ve çeşitlerinin geliştirilmesi için melezleme faaliyetleri gerçekleştiriliyor.
Konya BDUTAE’de yürütülen melezleme çalışmalarının sonucunda elde edilen F3 deneme setleri proje ortakları enstitülere gönderiliyor. Buna ek olarak tritikale bölge randıman deneme setleri de her yıl proje ortağı enstitülere yollanıyor.
2023 prestijiyle projede yer alan her enstitünün bölge randıman denemelerinden seçtikleri 3-4 adet ileri kademe sınırının yer alacağı, kışlık dilimde çok lokasyonlu ve 2 yıllık olarak kurulacak Ortak Tritikale Bölge Randıman Denemeleri (OTBVD) yürütülecek.
Proje kapsamında bölge randıman denemesinde yer alan genotiplerin kışa dayanıklılık dereceleri DATAE tarafından, kurağa karşı tepkilerinin belirlenmesi ise BDUTAEM Kuraklık Test Merkezi tarafından yağmur korunaklarında, deneme gerecinin kalite istikametinden incelenmesi ise BDUTAEM kalite kısmı tarafından test ediliyor.
Genotiplerin pas hastalıklarına karşı tepki testleri TARM Hastalık ve Zararlılara Dayanıklılık Ünitesi tarafından sera ve tarla şartlarında, tritikale deneme gereci sınırlarının ploidi düzeylerinin belirlenmesi çalışmaları da Enstitünün Biyoteknoloji Ünitesinde devam ediyor.
Yüksek verimli, kaliteli, hastalıklara, soğuk ve kurağa dayanıklılık bakımından üstün olan sınırlar belirlendikten sonra çeşit olmaları için tescile teklif ediliyor.
Kuraklığın tesirinin ve şiddetinin artmasına ek olarak yanlış tarım uygulamaları ile toprak giderek çoraklaşıyor. Bu üzere alanlarda yetişebilen ve farklı çevresel gerilimlere dayanımı buğday ve arpaya nazaran daha güzel olan tritikalenin yaygınlığı ülkede de gitgide artıyor.
Yeni çeşitlerle yemlik tüketim yanında, un olarak paçalda kullanılması ekim alanlarının giderek yaygınlaşmasına sebep oluyor. Bu nedenle, mevcut tritikale çalışmalarının genişletilerek geliştirilmesi ile değişik ekolojilere ahenk sağlayabilecek yeni çeşitlerin tescil edilebilmesi büyük değer taşıyor.
Buğday ve çavdarın bileşimi ile elde edilmiş tek yıllık bir yem bitkisi tritikale, yüksek genetik özellikler içeren bitki kaba yem, saman ve tahıl olarak kullanılabiliyor.
Tritikale kaba yem olarak yüksek kaliteye sahip ve yılda 2 defa eser alınabiliyor. Erozyondan etkilenen toprakları müdafaa özelliği olan bitki, uygun periyotta hasat edilip silaj yapıldığında, süt randımanını olumlu tarafta etkiliyor.
Buğday ve arpa üretimi için uygun olmayan alanlarda da yetiştirilebilirken tritikale, toprak derinliği az çorak kurak ve kışları sert geçen bölgelerde buğdaydan daha verimli olabiliyor. Tritikale bitkisi için dekara 60 lira destekleme ödemesi yapılıyor.
Destekleme kapsamında yer alan tritikale ekilişleri 2021’de 468 bin 835 dekar alanda yapılarak 673 bin 112 ton eser elde edildi.
Tritikale ekiminin ağır olduğu birinci 5 vilayet İzmir, Muğla, Denizli, Burdur ve Aydın olarak sıralandı.
“TRİTİKALE İÇİN SERTİFİKALI TOHUM KULLANIM DAYANAĞINI 50 LİRAYA ÇIKARDIK”
Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci de daha evvel hububatta sertifikalı tohum dayanağının dekara 24 liradan 50 liraya çıkarıldığının altını çizerek, “Arpa, buğday, çavdar, tritikale, yulaf ve çeltik için dekarda 16 lira olarak açıklanan sertifikalı tohum kullanım takviyesi 2022 yılı için 24 liraya yükseltilmişti. Bu dayanak ölçüsünü 2023 yılı ödemelerinde 24 liradan 50 liraya çıkardık. Bu stratejik eserlere verdiğimiz değerin bir göstergesi.” dedi.
