Habertürk’te Kübra Par’ın sorularını yanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’dan açıklamalarda bulundu.
Kız Kulesi’nin açılış tarihini duyuran Bakan Ersoy, “Nisan sonuna kadar bütün hazırlıklar bitiyor, Mayıs başında açıyoruz” tabirlerini kullandı.
Bakan Ersoy’un açıklamalarından öne çıkan başlıklar şöyle:
Hayatımın en sıkıntı 24 saatiydi. Saat 04.17’de zelzele oldu biliyorsunuz. Ben o gün Ankara’daydım. Yüksek binada kalıyordum. Hissettim sarsıntısı, çok yer yıkıldı zannettim. Camdan baktım, hiçbir yer yıkılmamıştı. Çabucak İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’yu aradım. “Ben takımımı toplayacağım, misyon verirseniz yarım saat içinde hazır hale geliriz” dedim. 05.30 üzere bütün bakanların misyon dağılımları tespit edildi. Ulusal Eğitim Bakanımızla Malatya’ya görevlendirildik. Uçağımızı saat 08.00’e ayarlayabildik. 08.55’de iniş yaptık. Yaklaşırken baktım, inanılmaz bir kar fırtınası vardı. Malatya kar örtüsü altındaydı. 09.30 üzere kente geçmiş olduk. Sonradan öğrendim ki, Malatya’nın son yıllarda en ağır yaşadığı kar fırtınasıymış. Enkazda çalışmalar başlamıştı aslında, ateşler yakılmıştı.
“ASKERİ ÇEKMEMEMİZ İÇİN OPERASYONLAR YAPTILAR”
Geçtiğimiz güzergahlarda ateşler yakılmıştı. Enkazların başında askerler vardı. Valimizin dışında jandarma kumandanı, AFAD yetkilileri ve iki bakan biz uyum toplantısına girdik. Vali ve komutanlarımızla birlikte alanda yürüyüşe geçtik. Enkazdan sorumlu olan jandarma kumandanımız Nurettin Paşa’ydı. Metin Paşa da 2. Ordu Kumandanı. O da işin ehli. Afet olduğu vakit esasen asker çıkıyor. 2. Ordu’nun sorumluluk alanı Akdeniz ve Hatay’dan başlayıp İran hudut uzunluğu. 1712 kilometrelik sonun güvenliğinden ve hudut ötesinde Suriye ve Kuzey Irak operasyonlarından sorumlu. Irak, Suriye’de misyon yapan asker sayısı 90 bin. 105 bin askerin 90 bini misyonlu. Birinci gece hudut ötesinde roket saldırısı yapıldı. Askeri çekmememiz için bunu yaptıklarını düşünüyorum. Zordaysanız her türlü hainlik oluyor. Buna hazırlıklı olmak lazım.
“BUNA SARSINTI DEMEK YANLIŞSIZ DEĞİL; ZELZELE FIRTINASIYDI”
Topu topu 10 vilayetimizde kullanabileceğiniz elinizde 10 bin asker var. Asker de depremzede aslında. Toparlayıp, kendi bölgesinden çıktı. O denli büyük bir fırtına vardı ki havalimanı kapandı. Askeri pilotlarımız uçamadı. Üçüncü gün uçabildi. Yolları açıyorsunuz, birkaç saat içinde tekrar kapanıyor. Buna sarsıntı demek gerçek değil. Biz sarsıntı değil zelzele fırtınası ile karşı karşıyayız. Kentte yakıt kasveti başladı. Hava köprüsü kapandı. Bunun üzerine kriz masasında Mardin ve Midyat birlikleri vardı. Onları yola çıkardık. 24-25 saatte gelebildiler. Karayolu o kadar berbattı ki. Hava köprüsü açılınca Tekirdağ’dan, Foça’dan birlikler aldık. Birkaç saat sonra kriz masasının en kıymetli sorunu yakıt. Kullandığınız vinçlerin bile yakıtı bitiyor bir müddet sonra. Yakıt yoksa ne yapabilirsiniz ki! Uzman takım yoksa vinçi de kullanamazsınız. Şahsen yurt dışından gelecek grupları organize ettim. Uçaklar inerken havalimanı kapandı. Yarım saat turladı, Kayseri’ye inmek zorunda kaldı.
“KURTARMA GRUBU, KURTARMA GRUBUNU KURTARMAYA ÇALIŞTI”
AFAD üzere bir kuruluş 3-4 kentte sarsıntı olsa sıkıntısız çözer. Fakat 11 kentte dağınık bir yerde olduğu vakit dünyanın hiçbir grubu çözemez. Her ile nereden dayanak geleceği aşikâr. Yakın vilayetlerden hiçbir takımı alamıyorsunuz. Enkazda kalmamış lakin yakını, annesi, çocuğu enkazda olan grup var. Saat 13.30’da ikinci zelzele oldu, kendi grubumuz enkazda kaldı. Orada talimat da veremiyorsunuz ki, ‘enkaz içinde vatandaşlarımız var, takdiri size bırakıyoruz’ diyoruz. Kurtarma grubu, kurtarma takımını kurtarmaya çalışıyor. O hafta yıllardır olmayan hava olayıyla karşı karşıyasınız. Biz 460 enkazda kurtarma çalışması yaptık.
“EVİ SAĞLAM OLAN VATANDAŞ DA ÇADIR İSTİYORDU”
Erhaç askeri hava üssünde boru sınırı vardı. Havacılıkta yaptığım için özel hayatımda boru çizgisinden yakıtı alıp kamu taşıtların tamamına takviyesi verdik. Sonraki gün yol kapalı olduğu için tıpkı boru sınırından yakıt alıp birtakım bayiilere dağıttık. Zira vatandaş otomobilini, otobüslerini çadır olarak kullanıyordu. Toplamda hasarlı bina 600-700 bin. Herkes ayrım yapmaksızın bana çadır verin diyor. Dünyanın neresinde 24 saattüe 48 saatte istenen çadırı bulamazsınız. Konutu sağlam olan vatandaş da çadır istiyordu. Yıkılacak olan yerleri herkes biliyor. Yıkılmadan evvel yıkmanız gerekiyor. Kentsel dönüşüm yapmanız kaidedir.
“DEPREM BÖLGESİNDE YÜZDE 65 YAPIDA HASAR OLUŞTU”
11 ili kapsayan zelzele bölgesinde toplam 8 bin 500’e yakın tescilli taşınmazımız var. Mezarlık da bizim için taşımazdır. Bunun 4 bin 900 tanesi sivil mimari tescilli. Konut diye düşünebilirsiniz. Muhakkak kısmı yıkıldı, aşikâr ağır hasarlı. Yaklaşık yüzde 65’inde hasar oluştu. Hatay’ı baştan tarıyoruz. Bizim kültürel tescilli stoğumuz bu kadardı. 1 hafta 10 gün içinde netleşecek. Biz afet acil tedbir planını hazırladık. Hangi müzenin afete maruz kalınca hangi müzeden dayanak alacağını biliyor. Uzak vilayetlerden afet olabilir vs. Rastgele Ankara’dan idari merkezden talimat beklemiyorlar. Bağlantıya geçiyorlar. Hatay, Elbistan, Adıyaman, Hatay müzelerinde sarsıntı olduktan birkaç saat sonra hareket ettiler. Oradaki uzman işçi sayısı iki katına çıkarılıyor. Onlar vazife yerlerini biliyorlar. Bu bölgelerde bizim yıkılan müzemiz yok aslında.
“DEPREMDE MÜZELERDE İMTİHANI GEÇTİK”
Hatay müzesinde yalnızca bir blok yer zemin çökmesi nedeniyle hasarlı. Müzelerde imtihanı geçtik. Yapılan müzeler sarsıntıya sağlam yapılmış. Onarımı makus olan ise, tescil yapı vaktinde yapılmış. Yer etüdü koşul. Oraya nazaran binanın rölevesini değiştirmeniz gerekebilir. Taban etüdünde sıvılaşma varsa rölevisinde kimi değişiklikler yapılması gerekir. Askerler, güvenlik vazifelileri bekçiler alandaydı. Hırsızlık olmadı. İsrail kurtarma takımı, sonuçta yapmaması lazım, çok bedelli değildi, özel vakfa ilişkin Tevrat’ı alıp getirmiş. Şahsi, münferit bir şey. Tek bir olay, genele yansıtılmaması gerekir. Tabelaları koyduk, hasar tespit çalışmasına başladık. 24 Şubat’ta Hatay’a gittim. Orada bir konsey oluşturdum. Kültürel Miras Bilimsel İstişare Şurası. Üniversiteden hocalar var. Bu bölge için bilimsel müracaat heyeti oluşturduk. Gönüllülük temelinde iş yapmak isteyen herkesin burada yeri var.
“ZEMİN ETÜDLERİNE BAŞLIYORUZ”
Hatay’ı yapı üzere görmemeniz lazım. Oranın toplumsal hayatını dikkate almanız gerekiyor. Afet Hafriyat Başkanlığı oluşturduk. 180 yapıda müdahiller. Üniversitelerden gelen arkeolog arkadaşlar var. O yapıların içinde kültür molozları ve pahalı kültür varlıklarının olduğunu düşünüyoruz. Takım aslında enkazda neyin nerede olduğunu biliyorlar. Girip kurtarıyorlar. Bölgede labaratuvarlar var. Bakımı ve tamiratı yapılıyor. Mülkiyeti kamuya aitse çabucak envantere alıyoruz. Taşınmayacak üzere ağır olanlar yerinde tutuluyor. Taşınabilirler en yakın, afet dışındaki yerlere kaydırılıyor. Mülkiyeti bize ilişkin olmayanlar var. Mal sahibine soruyoruz. Yapı sahibi korumayam diyorsa, ondan müsaade alarak biz depolarımıza kaldırıyoruz. 80 noktada 170 işçi çalışıyor. Yine inşa sırasında özgün gereçleri kullanacağız. Mart sonu prestijiyle bütün kurluk varlıklarının olduğu yerlerde zemin etüdlerine başlıyoruz.
“ÇALIŞMALAR 5 YILA YAYILIR DİYE DÜŞÜNÜYORUM”
Yaklaşık Vakıflar 11 milyar civarında harcama yapacak. Müracaatlarımızı yaptık AB; UNESCO ve Dünya Bankası’na. Vakıfların kendi bütçesi var. 1 yılda olacak olan da var 5 yılda olacak olan da var. Sonuçta 5 yıla yayılır diye düşünüyorum. Binanın temeliyle ilgili olarak yer altını düzgün, yer etüdüne nazaran yaparsanız binada çok büyük problemle karşılaşmayız. Afet bölgesinde yeni bir röleve merkezi kuruyoruz. Burada çok fazla iş var. Kapasiteyi 3-5 katına çıkaracağız.
“ÖZEL YAPILARIN PROJELERİNİ FİYATSIZ YAPIYORUZ”
Eski Hatay dediğimiz yer var. Burası çok katmanlı yapı. Arkeolojik çağlardan günümüze gelen çok fazla katman var, kültürel varlık var. Buraya muhafaza planı yapılıyor, zati ana iş bu. Bize ilişkin olanlarda badire yok. Vakıflarla ilgili toplantı yaptık. Özel vakıfları topladım. Özel vakıflara ilişkin olanlar var. Kimisi varlıklı vakıf sahipleri ‘Biz üstleniriz’ dediler. Mesela orada kilise var, altında dükkanlar var. Kilise yıkılmış, dükkanlar yıkılmış, vakıf gelirinden olmuş. Onlara da devlet olarak dayanak vereceğimizi söyledik. Tecilli yapıların taban etüdlerinin hepsini biz yapıyoruz. Gücü yetmeyenler için projeyi uzman gruplarımız üstleniyor. Talep etmeleri karşılığında proje çalışmalarını fiyatsız yapacağız. Özel vakıfları bu biçimde çözüyoruz. Dayanak lazımsa maddi dayanak veriyoruz.
“DEPREM BÖLGESİNDE BİR HAFIZA MÜZESİ YAPILACAK”
Otel, pansiyon üzere Bakanlıktan dokümanlı işletmelere başka takviye veriyoruz. Bu dayanaklar afet için planlanmamış. Hasar tespiti yapıldıktan sonra iştirak yüzde oranını hem de tavan takviyesini üst çekeceğiz. Ne kadar takviye varsa birebir anda yararlanabilecekler. Yıkılan oteller için dayanak verilecek. Eski Antakya’da yeni muhafaza planı yapacağız. Bilim ve İstişare Konseyi ile birlikte yapacağız bunu. Zelzele unutulmasın diye zelzele köşesi de yapacağız muhafaza alanının içine. Bir hafızası müze yapılacak.
“KIZ KULESİ’NİN ONARIMI MAYIS BAŞINDA BİTECEK”
Alt yapı ile ilgili ekstra tedbirler almamız gerekiyordu. Mayıs başında Kız Kulesi onarımı bitecek. Beton kısımlar 1940’lı yıllarda onarımda beton en beğenilen malzemeydi. Günümüzde yasaklı gereç diyoruz. II. Mahmud devrinde yapılan ahşap üzere görünse de aslında betonarme yapılar bu. O periyodun mimarı kullandığı materyale nazaran hesap ediyor. Statiğini hesaplarken üstündeki tartıya nazaran hesaplıyor. Ahşapla betonun tartısı birebir değil esasen. Burası Boğazın en ağır akıntısı olan adası. Bu akıntı yüzlerce yıl içerisinde zirveyi yavaş yavaş yemeye başlıyor. Aslında altında göremediğimiz yıpranma var. Aslında bugüne kadar ne yapılmışsa mış üzere yapılmış. Daha evvel yapılan restorelerde kolonlarla kirişleri birbirine bağlamamışlar. 98’de üstü sıva yapılıp geçilmiş. Külah üzerinde yükü ile üstüne bindirmiş. Alttaki kuleye bağlamamış.
“KIZ KULESİNDEKİ ÇALIŞMALARI ŞEFFAF YÜRÜTÜYORUZ”
Bayrak direğini deniz kumundan yapmışlar, her taraf çatlamış. Kolon ve kirişler birbirine bağlı değil. Bunu sıvayıp, geçmişler. Değerli olan yanlışsız hocalarla çalışmamız. Çok şeffaf gidiyoruz. Kızkulesi.com diye bir sitemiz var. Bütün çalışmalarımızı buraya yüklüyoruz. Özgün olan kuleydi. Hassas bir biçimde taramasını yaptık. Bütün çatlakları doldurduk, yapıyı dirençli hale getirdik. 10 metrelik kazıklar çatılmış fakat yer etüdleri yapılmamış. O denli bırakılmış. 4 tarafını çakmaları lazım, iki tarafını çakıp bırakmışlar.
“GALATA KULESİ’NDEN 8 BİN KAMYON YÜK ÇIKARTTIK”
Galata Kulesi’ne orta katlar yapılmış. Ağır yük bindirilmiş. Çatlak ve yarılmalar oluşmuş. Biz 8 bin kamyon yük çıkarttık. Sonradan eklenen orta katlar. İçinde kafeterya, gereksiz odalar, boğaz görüntüleri tuvaletler vardı. Topkapı Sarayı’ndan sonra en çok ziyaretçi alan yer haline getirildi. Atlas Sineması’nda da benzeri onarımı yaptık. Şu anda bütün binalarda yaptığımız şey, fazla yükleri üzerlerinden alıyoruz, binaları güçlendiriyoruz. Beton yükleri alıp, bu çeşit yapılarda Horosan harcını kullanıyoruz. İçinde kimyasal olmayan gereç. Çok daha sağlam olarak binayı koruyabiliyor.
“NİSAN SONU İTİBARİYLE KAYIPLARIMIZI KAPATACAĞIZ”
Deprem vaktinde tanıtımları durdurduk. Birinci etapta süratli bir düşüş oluyor. İleriye dönük rezervasyonlarda. Yaptığınız ağır tanıtımlarla arttırıyorsunuz. Türkiye üzere coğrafyada yaşıyorsanız, gelecekte de krizler olacak. Geçmişte de vardı. O yüzden bu krizlere karşı dalınızı dirençli hale getireceksiniz, bağışıklık kazanmasını sağlayacaksınız. 27 Şubat itibariyle iki katı tanıtım yapıyoruz. Sonuçlarını almaya başladık. Süratli halde üst gerçek gitmeye başladı. Sarsıntı öncesi sayıları yakaladı. Günlük akış olarak söylüyorum. Muhtemelen Nisan sonu itibariyle kayıplarımızı kapatacağız diye düşünüyorum.
“12 TANE ÇOK DEĞERLİ KÜLTÜR VARLIĞI ÜLKEMİZE GELİYOR”
Kaçakçılıkla Çabayı daire başkanlığı statüsüne getirdik. İkili protokoller var ülkelerle yaptığımız. Alıcı pozisyonundaki ülkeler yahut kaçırılan yapıtların geçiş yolundaki ülkeler. 8-10 yıl sürecek mahkeme süreçleri 7-8 aya kadar inebiliyor. Tarihi eser kaçakçılığı ile çabada alıcının şevkini kırmak durumundasınız. Alıcı biliyor ki, bunu bir yerde sergilediği an Türk hükümeti fark edecek ve peşine düşüp o malın iadesini sağlayacak. O vakit Anadolu kökenli kültür varlıklarının alıcı pahası düşüyor. Bu devir çok ağır sayıda kültür varlığını yurt dışından getirmeyi başardık. Manhatten bölge savcılığı ile işbirilği içindeyiz. yarın itibariyle 12 tane çok kıymetli kültür varlığını teslim e diyorlar. İçinde Roma impatarunun bronz heykeli, Perge’den çalınmış olan iki baş bulunuyor. 31 Mart itibariyle Antalya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenecek.
“RAMİ KÜTÜPHANESİ ÖĞRENCİLERE 24 SAAT AÇIK”
Rami Kütüphanesi yaklaşık 37 bin kilometre karelik kapalı alandan oluşuyor. Ortasında 51 bin metre karelik bahçe alanı var. Burayı biz Millet Bahçesi yapıyoruz. Rami Kışlası’na birçok kişi bahçesi için geliyor. İçinde hafıza kütüphanemiz de var. Beyazıt’taki bütün kitapların ve yayınların bir örneğini burada özel kısma aldırdık. Muhafazalı bir alan yapıldı buraya. İçinde Türkiye’nin en büyük ihtisas kütüphanesi oluşturuldu. Atatürk İhtisas Kütüphanesi. Yurt dışından da kitap alımına ediyoruz. Pazar günü 50 bin ziyaretçiyi bulduğumuz günler oldu. Girişler fiyatlı değil. Muhakkak saatlerde ikramlar oluyor. Kek, çorba ikramı oluyor. Fiyatlı kafeler de var. 24 saat açık aşikâr kısımları. Öğrenciler 24 saat çalışma imkanı bulabiliyorlar.
“AVM’LERE, TREN GARLARINA KÜTÜPHANE AÇIYORUZ”
Bakanlığımıza bağlı 1200’den fazla kütüphanemiz var. Gereksinim da var. Biz de sayıları artırmak istiyoruz. Her türlü kütüphanenin sayısını artırıyoruz. Farklı ilgi alanlarını farklı noktalara kurmaya başladık. İnsanların ağır olduğu yerlere kütüphaneleri açıyoruz. AVM’lere, tren garlarına açıyoruz.
“FESELİS KOYU’NDA BAKANLIK OLARAK GÖRMEZDEN GELEMEZDİK”
Faselesi’te günlük 12 bin ziyaretçiyi ağırladığı günler var. 12 bin kişi 10-12 saat kalıyorlar. Mecburî muhtaçlıklarını karşılayabilecekleri üniteler yok. Çalıların ortasında yahut denizde karşılanıyor zorunlu gereksinimler. Bizim bakanlık olarak bunu görmezlikten gelme lüksümüz yok. Bunu gözardı edemeyeceğimiz çalışma yaptık. Antik kentin olduğu noktayla ilgili hiçbir çalışma yapılmıyor. Bostanlık koyunda bir büfe yapılıyor 9 metre karelik. 13 adet tuvalet yapılıyor, 6 arkek, 6 bayan ve 1 tane engelli. Duş ve soyunma kabine yapılıyor 75 metre kare. Toplam 84 metre karelik bir alan yapılıyor. Bunlar temelsiz yapı, sökülebilir. Kazıklı sistem üzerine ahşap yapılar. Tamamı sökülebilir gereç.
“2028’DE TURİZM GAYESİ: 100 MİLYAR DOLAR”
Dünya genelinde tanıtım yapıyoruz, 200 ülkede tanıtım yapıyoruz. Dünyanın her noktasından turist geliyor. 60 milyon turist maksadını koruyoruz. 2028’de 100 milyar dolarlık bir turizm gelir gayesi var Türkiye’nin. Kişi başı gecelik gelir kıymetlidir. Turistin gecede ne kadar harcadığı kıymetlidir. Zira siz gelir kümesi yüksek turistle çalışıyorsunuz. Kimisi 4 gün, kimisi 20 gün kalır. Bu sene itibariyle halk plajında 17’yi yakalayacağız inşallah. Her sene 8-9 tane yapacağız. Bunları Bakanlık yapıyor. Çok kaliteli tesisler oluyor.
“GÖREME EN DEĞERLİ YERLERİMİZDEN BİRİ”
Göreme’de 2006 yılında UNESCO birinci yolu kapatma talebini geçmiş. 2014’de talebini yenilemiş. Biz bu güzergahın alternatifini belirledik. Orada peribacaları yıkılıyor diye algı yapılmaya çalışıldı. Yol hizmete girdi. Biz kazılara başladık. Burada çalışmalar sürecek. Bu çalışmalar turizmi etkilemeyecek, muhakkak noktalarda yapılıyor. Misyona Açıkhava Müzesi vadi ve kiliseyle birleşecek. Bir müze olmaktan çıkacak. Bizim en çok ziyaretçi aldığımız yerlerden biri. En değerli yerlerimizden biri. 4 sefer yıkıp 5 kez yapılan kaçak yapılar var. Onlar yaptıkça biz yıkmaya devam edeceğiz. Burayı müdafaaya devam edeceğiz.
“SİDE GECE GÜNDÜZ ZİYARET EDEBİLECEK”
Side Antik kentiyle ilgili, oradaki muhalif yapılar büsbütün yıkıldı. Şuranın onayladığı yükseklikte, çapta, oradaki arkeolojik yapıları koruyacak formda. Bu halde bir çalışma yaptık. Side esnafını da orada yaşayanların mallarını korumak olduk. Turist trafiğini inanılmaz ölçüde arttırdık. Orada tapınaklar var, tarihi arkeolojik yapılar var. Çok önemli bütçeler ayırdık. Süratli bir biçimde ayağa kaldırıyoruz. İnşallah döneme kadar o yolun aydınlatmasını da yapacağız. Artık orası gece gündüz ziyaret edebilen bir yer haline gelecek.
“TÜRKİYE GENELİNDE BİSİKLET ROTALARI OLUŞTURUYORUZ”
İzmir’de MONOPOL fabrikasının içinde ihtisak kütüphanesi olacak, açık ve kapalı alanlar, fotoğraf stantları olacak. BKM orada eğitim verecek. Açık hava sinemasından her türlü aktifliklerin gerçekleştirileceği bir alan olacak. Bisiklet rotaları oluşturuyoruz Türkiye genelinde. Bu çok talep gören bir aktiflik. 44 milyar dolar pasta hissesi var. En düzgün rotalar Türkiye’de. Lüks çadırla ilgili düzenlemeler yapıyoruz. İnanç rotası çalışmalarımız var. Gastronomi ile çalışmalarımız oldu. Michelin’e müdahali olamıyoruz. Yeterlik görürlerse incelemeleri sırasında yıldızları veriyorlar. Turizm Geliştirme Ajansı’nın kâr etmesi demek, ilgili yılda topladığı parayı harcayamamış demektir. Diğer türlü kâr yazamaz. Bu düzgün bir şey değil. 2020 yılında kâr yazmış. Pandemi vardı ve ikinci dalga başlamıştı. Turizm Geliştirme Ajansı’nın ziyan yazması üzere bir şey yoktur. Burada değerli olan nakit akışının yönetiliyor olmasıdır.
