Tarihçi muharrir Mehmet Dilbaz, ‘Kaybolan Tarihin Peşinde’ isimli Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Teşvikiye Camii’nde köşeye atılmış bir ‘Lahanacılar’ anıtı modülü olduğunu biliyor muydunuz?” tabirlerini kullandı. Dilbaz daha sonra Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun’u etiketleyerek, “Birisi çalmadan bunu oradan aldırma imkanı olur mu hocam?” dedi. Dilbaz’ın davetine çabucak cevap veren Coşkun da “Hocam arkadaşlarımız gitti, şu an inançlı bir yere alındı, yarın İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde olacak. İkazınız için teşekkürler” diyerek sonraki gün yapıtın müzedeki fotoğrafını paylaştı.
‘KUYTU KÖŞEDEN ALIP MÜZEMİZE GETİRDİK’
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun, “Mehmet Dilbaz hocamız, Teşvikiye Camii’nin bahçesinde sahipsiz bir kültür varlığı olduğunu ihbar etti. Bu ihbar üzerine ben de İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü’müze durumu haber verdim. Kendisi çabucak uzman arkadaşlarımızı gönderdi ve kelam konusu kültür varlığımız, muhafaza altına alınarak İstanbul Arkeoloji Müzeleri’mize getirildi. Atıl durumda ve başına bir iş gelmesi beklenen olan bir kültür varlığımızı sığındığı kuytu köşeden alıp, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’mizdeki 1,5 milyon yapıtımızın yanına ve önümüzdeki günlerde tahminen de hak ettiği yerlerde olabileceği bir düsturun üzerine koymak üzere elimize geçirmiş olduk” dedi.
‘BAMYA VE LAHANA FİGÜRLERİNİ PADİŞAHLAR YAPTIRMIŞ’
Tarihçi müellif Dilbaz ise avludaki lahana sembolünün bir nişan taşı ya da eski devirlere ilişkin bir çeşmenin modülü olabileceğini belirterek, “‘Kaybolan Tarihin Peşinde’ gönüllülerinin çabası ile ortaya çıkardığımız bu yapıtı, toplumsal medyada paylaştım ve Yahya Coşkun Bey’in yardımıyla süratle Arkeoloji Müzesi’ne alındı. İstanbul’un mazisi için çok değerli manalar taşıyan bu türlü yapıtları korumak ve berbat durumda olanları tespit ederek, yetkililere bildirme konusunda ‘Kaybolan Tarihin Peşinde’ hareketi olarak çalışmaya devam edeceğiz” diye konuştu.
‘LAHANACILAR’ İLE ‘BAMYACILAR’ CİRİT MÜSABAKASI
Dilbaz, bu lahana figürünün tarihteki yeriyle ilgili de şunları söyledi:
“Ankara Savaşı sonrasında Amasya’ya çekilen Çelebi Mehmed askerlerini burada eğitmiş, oğlu ve geleceğin padişahı Şehzade Murad ise bir küme askerin eğitimini Merzifon’da tamamlamıştı. O vakit Amasya’nın bamyası, Merzifon’un da lahanası meşhur olduğu için bu iki askeri küme ortasında yapılan yarışlarda taraflara; ‘Lahanacılar’ ve ‘Bamyacılar’ denilmeye başlandı. ‘Lahanacılar’ yeşil kıyafetler, ‘Bamyacılar’ ise kırmızı kıyafetler giyer ve çoklukla iki grup halinde cirit karşılaşması yaparlardı. İstanbul’un fethinden sonra ise bu gelenek başşehre taşındı ve burada Acemi Oğlanlar Kışlası’nda eğitim gören takımlar, yarışlara devam etti. Ciritle başlayan karşılaşmalar vakitle, okçuluk, mızrak, top atma, maket kaleler yapıp, almaya çalışma üzere yarışlarla devam etti. Bu yarışların birinde Evliya Çelebi de bulunmuş ve karşılaşma sırasında dişi kırılmıştı. Osmanlı padişahları da bu kadroların taraftarı olmuştu. Sultan 3’üncü Selim yeterli bir ‘Lahanacı’ taraftarıydı, Sultan 2’nci Mahmud ise ‘Bamyacı’ taraftarıydı. Her iki padişah da Topkapı Sarayı’nın hudutları içinde, üzerinde bamya ve lahana figürleri bulunan anıtlar yaptırmışlardır. Ayrıyeten bu iki kadronun taraftarları da kentin farklı yerlerine eserler yaptırmıştır. Mesela günümüzde Çengelköy Polis Karakolu önünde duran Lahanacılar Çeşmesi’ni, Kavasbaşı Ahmet Ağa yaptırmıştır. İstanbul’da pek çok mezar taşında da bamya ve lahana figürlerine rastlamak mümkündü. Lakin bunların ve çeşme üzere pek çok yapıtın büyük bir kısmı ne yazık ki günümüze ulaşmamıştır.”
